Oratorio di San Francesco Saverio
( Pigna )
Oratorio del Caravita
Adres:
Via del Caravita 7 (rione Pigna).
Coördinaten:
41º 53’ 57,49” N en 12º 28’ 50,73” O.
Openingstijden:
De kapel is vrijwel altijd gesloten; op verzoek kan toegang worden verkregen bij de secretaris van de Chiesa di Sant’Ignazio op dinsdag tot en met vrijdag van 10.30 uur tot 13.00 uur;
NB
Na de mis (zondags 11.00 uur) is er soms een mogelijkheid tot een korte bezichtiging.
Snelmenu voor deze pagina
ALGEMEEN
Het Oratorio di San Francesco Saverio, zoals deze kapel officieel heet, staat langs de Via della Caravita, de verbinding tussen enerzijds de Piazza en kerk van Sant’Ignazio en anderzijds de Via del Corso.
De kapel wordt thans in het algemeen aangeduid als het Oratorio del Caravita, naar haar architect (Garavita) en die ook zijn naam gaf aan de voorliggende straat. Andere aanduidingen zijn: San Francesco del Caravita en Santissima Comunione Generale, genoemd naar de Congregazione Gesuitica delle Santissimi Comunioni Generali, een sterk meditatief ingestelde orde voor wie deze kapel eigenlijk bedoeld was.
Het religieuze hoogtepunt van de kerk wordt gevormd door het 40-uursgebed (gedurende drie dagen en nachten voorafgaand aan de vastentijd). Hoewel het oratorium nooit bedoeld is geweest als kerk te fungeren wordt heden ten dage op zondag de mis gelezen (en wel in het Engels, 11.00 uur). Verder worden hier regelmatig concerten georganiseerd.
GESCHIEDENIS
Op deze plek stond oorspronkelijk het antieke kerkje van San Nicola de Forbitoribus dat omstreeks 1192 was ingebouwd in een van de bogen van de Acqua Virgine, een groot, door de Romeinen aangelegd aquaduct. Dit kerkje diende toentertijd voornamelijk als begraafplaats voor de edelen en rijken uit de buurt. De term ’forbitoribus’ is afkomstig van de ’Confraternita dei Forbiciai’, ofwel de makers en venters van scharen (forbici), messen en dergelijke snijwerktuigen die vroeger hier in de buurt hun werkplaatsen hadden.
Vanaf 1551 werd de kerk bediend door de orde van de Camaldolesi (kamaldulensers). Zij bouwden hier een klooster, gewijd aan Sant’Antonio, waarvan de kerk van San Nicola onderdeel ging vormen.
Om het naastgelegen Collegium Romanum verder uit te kunnen breiden ruilden de jezuïeten hun Palazzo di Alessandro Vitelleschi in voor dit kerkje. Zij braken kerk en klooster af.
Onder leiding van de jezuïetenmonnik Pietro Garavita werd tussen 1630 en 1633 het huidige, charmante kerkje gebouwd. De bouw van deze kapel werd voornamelijk gefinancierd uit de bijzondere bijdragen van de kloosterlingen uit het hier nabijgelegen Collegium Romanum die hier hun devotie deden en van edellieden uit de buurt. De nieuwe kerk was bedoeld om onderdak te geven aan de Congregazione Gesuitica della Santissimo Comunione Generale en werd aanvankelijk gewijd aan Santa Maria Virgine della Pietà (Heilige Maagd Maria van barmhartigheid, ofwel de Mater Pietatis, de barmhartige moeder), hetgeen nog te zien is aan de inscriptie boven de toegangsdeur, en nadien in 1670 aan de Trinità (drie-eenheid) en aan de Spaanse jezuïet San Francesco Saverio (in Nederland: Sint Franciscus Xaverius, eigenlijk: Francisco de Yasu de Azpilcueta y Xavier), de apostel van India en China genaamd (1506–1552). Bij deze wisseling van de wijding werd de kapel in de jaren 1670/’77 grondig verbouwd door Giovanni Antonio de’Rossi.
In de tweede helft van de 19e eeuw is de kapel gerestaureerd.
In deze kapel gaf Mozart ooit als 14-jarige (1770) een aantal van zijn fameuze concerten.
EXTERIEUR
De bakstenen gevel bestaat uit twee verdiepingen en past qua architectuur bij het aangrenzende Collegium Romanum. Het onderste segment is door lisenen in drie delen verdeeld in het midden waarvan zich het ingangsportaal bevindt, dat wordt bekroond door een driehoekig timpaan en geflankeerd door twee omlijste vensters. Op de latei tussen het onderste en bovenste segment is de wijdingsinscriptie aangebracht: ’MATER PIETATIS ET FRANCISCO XAVERIO INDIARUM APOSTOLO MDCXXXIII’.
Op de bovenverdieping openen zich drie vensters met daarboven ovale openingen. Zij behoren tot het studentenhuis van het Casa della Comunità Gesuita. De dakrand wordt gevormd door een balustradeattiek, waarop een ijzeren kruis staat en vier travertijnvazen staan.
De oude band met het Collegio Romano bestaat nog steeds, gesymboliseerd door een boog (aan de linkse gevel in de Via del Collegio Romano), die ook bekend staat als de Arco dei Gesuiti, een overdekte gang uit 1716 die het oratorium verbindt met het Palazzo del Collegio Romano.
INTERIEUR
Het geslaagde interieur van de kapel zonder al te veel opsmuk is een goed voorbeeld van de jezuïetenarchitectuur en bestaat hier uit een éénschepige binnenruimte, voorafgegaan door een atrium en afgesloten door een halfcirkelvormige apsis, zoals dat bij een oratorium gebruikelijk was.
Portico
– Lazzaro Baldi: Scènes uit het leven van Sint Franciscus Xaverius
Het fresco tegen het gewelf van het atrium is van de hand van de 17e eeuwse schilder Lazzaro Baldi.
Schip
– Anoniem: Acquasantieri (wijwatervaten)
De twee wijwatervaten waarvan de krab met het bronzen kruis in de schaarpoot symbolisch verwijst naar Sint Franciscus Xaverius.
– Lazzaro Baldi: Scènes uit het leven van Sint Franciscus Xaverius
Deze frescoreeks, die tegen het gewelf is geschilderd, vormt een voortzetting van die uit het atrium.
– Anoniem: Koorbanken
Van bijzondere schoonheid zijn de gebeeldhouwde, walnoten koorbanken langs de wanden van het schip; zij dateren uit de 17e eeuw.
– Baldassare Peruzzi: Frescofragmenten
In de kapel zijn tegen de wanden nog meer frescofragmenten van schilder/architect Baldassare Peruzzi te bewonderen; deze zijn eveneens afkomstig uit de afgebroken kerk van San Rocco a Ripetta (zie bij ’apsis’).
Apsis
– Sebastiano Conca: Drie-eenheid met Sint Franciscus Xaverius
Dit 18e eeuwse werk hangt boven het altaar.
– Baldassare Peruzzi: Sacra Immagine della Mater Pietatis (heilige afbeelding van de moeder der barmhartigheid)
Dit fresco, dat slechts een klein onderdeel is van een verloren gegaan groter geheel, werd al in 1677 naar deze kapel overgebracht; het werk werd bekroond met Capitolo Vaticano.
Dit frescofragment is oorspronkelijk afkomstig uit de kerk van San Rocco a Ripetta (of San Rocco all’Augusteo) die in 1677 is afgebroken; dit fragment is, tezamen met een aantal andere fragmenten, naar hier overgebracht.
– Gaetano Sottino: Discesa dello Spirito Santo (de nederdaling van de Heilige Geest)
Overig
– Anoniem: Reliekschrijn
Het oratorium huisvest nog een kleine, maar belangrijke ruimte: de Scacello di San Francesco Saverio, waar zich een 17e eeuwse, zilveren bustereliekschrijn van de heilige bevindt.
* Bron afbeelding: Internet (auteur niet kunnen achterhalen)