Chiesa di Santa Maria dei Miracoli
( Campo Marzio )
CHIESA DI SANTA MARIA DEI MIRACOLI
Adres:
Piazza del Popolo / Via del Corso 528 (rione di Campo Marzio).
Coördinaten:
41º 54’ 35,80” N en 12º 28’ 35,30” O.
Openingstijden:
7:00 uur tot 13:00 uur en van 16:00 uur tot 19:30 uur.
Snelmenu voor deze pagina
ALGEMEEN
De Chiesa di Santa Maria dei Miracoli is de rechtse kerk (gezien vanaf de Piazza del Popolo) van de beide ’chiese gemele’ (tweeling-kerken); de andere kerk is de Chiesa di Santa Maria di Montesanto. De kerken staan ter weerszijde van de Via del Corso. Op hun plaats stonden ooit twee piramiden.
De kerkjes zijn (kunst)historisch van weinig betekenis, maar vallen wèl op door hun ontwerp en plaatsing. Zij geven door hun dominante koepels en hun mooie vormgeving het plein een aangename uitstraling en vormen een theatrale toegang tot de Via del Corso.
De kerk ontleent haar naam aan een (kopie van) een Madonna-afbeelding waaraan miraculeuze krachten worden toegeschreven.
Op 20 juni 1325 was een vrouw op de oever van de Tiber, bij de huidige Passeggiata di Ripetta, aangespoeld wrakhout aan het verzamelen terwijl haar kind aan de waterkant aan het spelen was. Het onvoorzichtige kind kwam in de toen nog woelige rivier terecht en werd door de stroom meegesleurd. In een mengeling van paniek en vurig geloof riep de moeder een Maria-afbeelding aan die in een nis in de muur van Aurelianus langs de Tiberoever was geschilderd en met de hulp van een paar jongelui werd het kind gezond en wel weer aan wal gehaald. Het kind vertelde aan zijn moeder dat het door een in het wit geklede mooie jonge vrouw boven water was gehouden tot er hulp kwam. Volgens het kind was het de dame geweest van de Maria-afbeelding op de Tiberoever vlakbij de plek waar nu de Ponte Margherita is.
De afbeelding die nu in deze kerk hangt, is een kopie van degene die destijds langs de Tiberoever hing; het origineel hangt sinds 1598 twee kerken verder, in de kerk van het Ospedale di San Giacomo in Augusta (of degli Incurabile) (aan de Via del Corso, rechts vanaf de Piazza del Popolo).
GESCHIEDENIS
Na de piramiden stond hier het kleine oratorium van Sant’Orsola a Ripetta. Dit kerkje werd gesloopt voor de bouw van deze nieuwe kerk.
De opdracht voor de bouw van de kerk kwam in 1662 van paus Alexander VII-Chigi, die tussen elk van de drie straten van de Tridente een kerkje wilde hebben om indruk te maken op de pelgrims uit het noorden met een monumentale entree in de stad. Na zijn overlijden werd het project verder gefinancierd door de Genuese kardinaal Girolamo Gastaldi, wiens naam en wapen dan ook alom in de kerk aanwezig zijn.
De kerk van Santa Maria dei Miracoli is de jongste van de beide ’tweelingen’ en is het product van twee opeenvolgende architecten: Carlo Rainaldi begon eraan in 1675 en Carlo Fontana voltooide het werk in 1679. De consecratie was in 1681.
Het concept is een erg goed geslaagd staaltje van stedenbouwkundig vernuft van Carlo Rainaldi. Deze kerken, die moesten dienen als achtergrond voor de obelisk midden op de Piazza del Popolo, zijn alleen op het oog identiek; in feite verschillen zij behoorlijk. De Chiesa di Santa Maria dei Miracoli is aanmerkelijk groter dan haar pendant aan de overzijde van de Via del Corso en heeft een cirkelvormig grondplan in plaats van ellipsvormig. Vanaf het plein is duidelijk te zien dat de koepels (achthoekig en twaalfhoekig), de lantaarns en de klokkentorens verschillen.
EXTERIEUR
De gevel wordt gedomineerd door een grote vierkante pronaos. De vier Korinthische zuilen van zijn volgens de verlevering afkomstig van een van de klokkentorens van de Sint Pieter die vanwege ondeugdelijke fundering moest worden gesloopt. Boven de pronaos is een leeg fronton aangebracht met daaronder de naam van kardinaal Gastaldi. De voorgevel zelf heeft in het midden een grote deur met aan elke zijde een kleinere deur in een concave zone.
De balustrade daarboven wordt gesierd door een tiental beelden, die voornamelijk heilige Franciscanen voorstellen. De beelden zijn uitgevoerd door Ercole Ferrata, Filippo Carcani, Cosimo Fancelli, Michele Maille, en anderen; allen leerlingen van Bernini.
De kerk heeft boven de tamboer met zijn grote vierkante ramen een relatief lage, achthoekige koepel met een lantaarn en een vrij kleine klokkentoren met een loden spits aan de zijde van de Via del Corso.
Evenals de tegenoverliggende kerk dateert de klokkentoren uit de 18e eeuw en is in Borromini-stijl ontworpen door Girolamo Theodoli.
In 1825 werd, na een grote restauratie, de koepel in opdracht van paus Leo XII met leisteen bedekt, wat erg ongebruikelijk is in Rome. Hierdoor veranderde de aanblik van de kerk wel sterk.
De muren van de kerk zelf zijn opgetrokken in baksteen en bedekt met een lichte soort travertijn kalksteen.
INTERIEUR
Bij binnenkomst staat men meteen in de ronde ruimte, die wordt gedomineerd door de grote achthoekige koepel. Links en rechts van de hoofdingang zijn kleinere zij-ingangen. De kerk heeft links en rechts in het midden twee grote, vierkante kapellen en opzij van het altaar zijn nog twee kleinere zijkapellen. De koepel wordt gedragen door vier paren enorme Korintische pilasters.
Boven de ingangsdeur en boven de zijdeuren zijn wapens van Gastaldi aangebracht.
De kroonlijst en de tamboer zijn bij de apsis en bij de ingang onderbroken door een gewelf, dat boven de apsis opnieuw voorzien is van een wapen van Gastaldi, gedragen door engelen; deze keer een werk in stucco door Antonio Raggi. Op de kroonlijst onder de tamboer zijn gevleugelde engelenkopjes aangebracht. Boven de grotere kapellen links en rechts bevindt zich een fronton.
De koepel is simpel uitgevoerd met acht ribben die samenkomen bij een oculus met een vergulde guirlande. In de lantaarn is een fresco van een duif als symbool van de Heilige Geest geschilderd.
De kleine kapellen bij de apsis en de beide zijingangen zijn gewelfde nissen met daarboven cantoria.
De twee grotere kapellen in het midden hebben grotere bogen met elk achterin een groot raam in de lunet boven het altaar. De kapellen zijn onderling verbonden door kleine deuren.
Midden in de kerk is in de vloer een enorme ronde steen aangebracht met daarop het wapen van kardinaal Girolamo Gastaldi, de mecenas van deze kerk.
Het interieur wordt door crèmekleuren overheerst wat de kerk een koele uitstraling geeft, mede door het gebrek aan kleurige elementen.
Cappella dell’Assunta of Cappella di San Greogorio Taumaturgo (kapel van Maria Hemelvaart of kapel van Sint Gregorius de Wonderdoener) (eerste kapel rechts)
De kapel is gebouwd volgens een rechthoekig plan met een tongewelf erboven. Hiermee volgt zij het oorspronkelijke 17e eeuwse ontwerp van Carlo Fontana. Het altaar is van wit marmer met bronzen inleg en ziet er meer classicistisch uit dan barok.
– Anoniem: Maria Tenhemelopneming met Sint Gregorius de Wonderdoener
Dit 19e eeuwse werk uit de Romeinse School staat op het altaar. Maria is ten hemel opgestegen en wordt omringd door engelen. Onderaan bevindt zich Sint Gregorius, een heilige uit de 3e/4e eeuw, in bisschopskleding volgens de Oosterse rite met de bisschopsstaf in zijn rechtse hand. Een zittend engeltje naast hem houdt de tiara op zijn knieën terwijl een staand engeltje hem een geopend boek aanreikt. Hij was de eerste in de geschiedenis met een Mariaverschijning.
Het werd in 1856 vanuit de verwoeste kerk van Santa Chiara naar hier gebracht. In dat jaar kwam de kerk onder het bestuur te staan van de Arciconfraternita di San Gregorio Taumaturgo.
– Cesare Benaglia: Grafmonument van markies Aurelio Guglielmi di Castro delle Rocchette en zijn echtgenote
Het marmeren monument uit 1868 staat tegen de rechtse wand. Bovenop staat een rouwend vrouwenfiguur met een anker in haar hand, het teken van de Hoop, een werk van Cesare Benaglia.
– Anoniem: Beeld van de heilige Michele Garicoïts
Dit beeld staat tegen de linkse muur. De afgebeelde, die leefde van 1797 tot 1863, was de stichter van de Congregazione dei Preti del Sacro Cuore di Gesù di Bétharram (Congregatie van de Priesters van het Heilig Hart van Jezus van Bétharram) die zich bezighoudt met spirituele hulp in de bedevaartkerk van Bétharram in Frankrijk. De stichter werd in 1946 door paus Pius XII heiligverklaard.
Cappella di San Giuseppe of Cappella della Madonna di Bétharram (tweede kapel rechts)
De kapel dankt zijn huidige vorm aan Carlo Fontana. Het is een vierkante kapel met afgeronde hoeken en een cirkelvormig, hol plafond.
– Anoniem: Sint Jozef met Kind en Engelen
Dit 18e eeuwse werk uit de Romeinse School staat op het altaar. De kapel dankt haar naam aan dit olieverfschilderij.
– Anoniem: Fresco’s
Boven de zijdeuren van de kapel zijn twee ronde olieverfschilderijen uit de 18e eeuw te zien voorstellende:
– Jezus in het huis van Marta en Maria en Lazerus
Aan de linkse zijde.
– Jezus en Maria Magdalena in het huis van Simon de Farizeeër
De pendant rechts.
– Gino Mazzini: Madonna di Bétharram
Dit wit marmeren beeld uit 1929 in het midden van de kapel is een slechte kopie van dat van Alexandre Renoir in het Sanctuarium van Onze Vrouwe van Bétharram. De kerk wordt sinds 1916 bestuurd door de Congregazione dei Preti del Sacro Cuore de Gesù, een orde die werd gesticht in Bétharram door San Michele Garicoits, van wie een beeld wordt bewaard in de eerste kapel rechts.
In Italië is het beeld beter bekend als ’Vergine del Bel Ramo’, waarmee een soortgelijk verhaal is verbonden als met de Madonna dei Miracoli. Het speelt zich af in de 16e eeuw in de Franse Pyreneeën, in het plaatsje Bétharram, de lokale naam voor Bel Ramo, niet ver van Lourdes. Een jong meisje dat een bij-zonder mooie bloem wilde plukken op de oever van een rivier, boog zich te ver voorover en viel in het woeste water. Zij werd bijna door de kolkende rivier verzwolgen, maar in doodsangst riep zij de madonna aan die daar werd vereerd. Opeens verscheen uit het niets een bootje waaraan het meisje zich kon vastklampen. Uit dankbaarheid voor haar redding schonk zij een gouden tak, een ’bel ramo’, aan de miraculeuze madonna en sindsdien wordt die de Madonna del Bel Ramo genoemd. Zij wordt voornamelijk aangeroepen als beschermster van jonge meisjes, hetgeen voor de katholieke kerk om onduidelijke redenen nog steeds synoniem is voor ’maagden’. Bernadette Soubirous, het meisje aan wie op 11 februari 1858 in Lourdes de Madonna verscheen, bezocht in haar jeugd vaak het bedevaartsoord van Bétharram.
Tussen tweede kapel rechts en de apsis
– Pericle Fazzini: Kruisbeeld
Dit bronzen kruisbeeld hangt in een vitrinekastje tegen de pilaster op de hoek van de apsis.
Apsis
De apsis is een ontwerp van Carlo Fontana.
Het diepe koor met zijn hoge gewelf is met de kerk verbonden met een triomfboog met daarop het wapen van kardinaal Gastaldi, dat werd gemaakt in opdracht van de stad Bologna. De onderbouw van de koepel loopt door in de apsis, die hier versierd is met stucco decoraties. De apsisschelp heeft, net als de apsis zelf, zijn eigen triomfboog en is versierd met de duif van de Heilige Geest in een stralenkrans.
Op de ribben van beide bogen zijn bloemmotieven aangebracht. De eerste van deze bogen heeft een schildje dat wordt vastgehouden door putti met de tekst Immaculata est Maria.
Het gewelf draagt een simpele ’X’ op een roset.
– Carlo Fontana en Antonio Raggi: Hoogaltaar
Het ontwerp is van Fontana en de uitvoering van het stucwerk van Raggi, een begaafde leerling van Bernini.
Het rijk uitgevoerde hoogaltaar uit 1677 bevat een eind 16e eeuwse kopie van het genoemde schilderij ’Madonna dei Miracoli’ dat door vier engelen wordt vastgehouden.
Aan dit schilderij dankt de kerk haar naam. De gouden kronen van de Madonna en het Kind dateren pas van 1646.
De nis heeft vier zwarte marmeren Korintische zuilen, die een gebroken, halfronde fronton dragen. In dit fronton zijn engelen geplaatst die een kruis omhooghouden.
Het altaarfront bestaat uit een bronzen reliëf, voorstellende het Laatste Avondmaal.
– Carlo Fontana: Monument van kardinaal Girolamo Gastaldi
Dit graf bevindt zich tegen de linkse muur († 1685).
De marmeren, allegorische beelden van de eerste twee kardinale deugden Fede (geloof, links met kruis) en Speranza (hoop, rechts met anker) zijn van Antonio Raggi. Van hem is ook het engelenpaar. Het goud-bronzen beeld van de overleden kardinaal is van Girolamo Lucenti.
– Carlo Fontana: Monument van kardinaal Girolamo Gastaldi
Dit graf bevindt zich tegen de linkse muur († 1685).
De marmeren, allegorische beelden van de eerste twee kardinale deugden Fede (geloof, links met kruis) en Speranza (hoop, rechts met anker) zijn van Antonio Raggi. Van hem is ook het engelenpaar. Het goud-bronzen beeld van de overleden kardinaal is van Girolamo Lucenti.
– Carlo Fontana: Grafmonument van markies Benedetto Gastaldi
De tombe van brons, marmer en leisteen staat tegen de rechtse muur (†1681) boven de deur naar de sacristie.
De allegorische beelden van de twee overige kardinale deugden, Prudenza (voorzichtigheid) en Temperanza (matigheid), zijn ook hier van de hand van Antonio Raggi, evenals die van de beide engelen. Girolamo Lucenti tekende ook hier voor de goud-bronzen buste van de markies.
De bouw van de beide tweelingkerken werd door hen beiden gefinancierd. Als dank zijn hun grafmonumenten links en rechts van het hoog-altaar tegen de muur geplaatst onder elegante classicistische cantori.
– Natasha Tubelskaya: Madonna del Parto (Madonna van de zwangerschap / bevalling)
Tegen de linkse muur, onderaan bij de balustrade, staat een klein beeldhouwwerk uit 1992. De houding van de biddende Madonna, die in verwachting is van Jezus, is klein weergegeven.
Sacristie
De ruime sacristie werd in de 17e eeuw gedecoreerd. De sacristie bezit onder meer een marmeren buste van paus Pius VI.
Cappella della Madonna del Rosario of Cappella del Crocifisso (tweede kapel links)
De 17e eeuwse kapel is gebouwd naar het ontwerp van Carlo Fontana. Het bijzondere van deze kapel is, dat het altaar nog origineel is.
– Anoniem: Madonna del Rosario (Madonna van de rozenkrans)
Het olieverfschilderij op het altaar is een 19e eeuwse kopie van het beroemde werk uit 1634 van Sassoferrato dat zich bevindt op het altaar van de Elci-kapel in de Chiesa di Santa Sabina all’Aventino.
De Madonna zit op een houten troon met het Kind op schoot. Links en rechts ontvangen de Heilige Dominicus en Caterina van Siena een rozenkrans van haar.
– Kruisbeeld
Midden in de kapel staat een groot, houten, middeleeuws kruisbeeld. De armen van het kruis eindigen met een tweetal kleine iconen met Maria en Johannes de Evangelist.
– Mariabeeld
Het beeld van Maria ter Smarten links van het kruis is modern.
– Anoniem: Urn van San Diodoro
Onder het altaar, achter het marmeren hekwerk, bevindt zich de urn met de overblijfselen van Sint Diodorus, een martelaar uit de 3e eeuw in Rome ten tijde van de vervolging door keizer Numerianus; de heilige wordt herdacht op diens naamdag, te weten 1 december.
– Anoniem: Fresco’s
De kapel heeft boven de zijdeuren twee ovale fresco’s uit het eind van de 18e eeuw met de geschiedenis van het Heilig Kruis, te weten:
– Het Wonder bij de vondst van het Ware Kruis door keizerin Helena
Links.
– Keizer Heraclius keert terug met het Ware Kruis naar Jeruzalem na de Perzische oorlog
Aan de rechtse zijde.
Cappella di Sant’Antonio di Padua (eerste kapel links)
– Henry Guiscard (toegeschreven aan): Madonna met Kind en de heilige Antonius Abt van Egypte en Antonius van Padua
Dit 17e eeuwse olieverfschilderij staat op het altaar. Tot nu toe is er geen enkel schilderij gevonden dat met zekerheid aan deze Parijse schilder (1634–1701) is toe te schrijven.
– Anoniem: Grafmonument van Antonio d’Este
Het monument van d’Este bevindt zich links.
Hij was beeldhouwer en vriend en discipel van de grote beeldhouwer Antonio Canova. De mannen-figuur met de hamer en de beitel op de grond herinnert hieraan. Hij stierf in 1837.
– Anoniem: Santa Candida
Onder het altaar worden in een kristallen kist de gebalsemde relikwieën bewaard van Santa Candida, een martelares uit de 4e eeuw ten tijde van de vervolgingen door keizer Diocletianus.
Zij houdt de palmtak als symbool van haar martelaarschap in haar hand. Zij werd gemarteld en vermoord in Ponza, waarna haar lichaam naar het eiland Ventotene werd overgebracht. Hier wordt zij nog steeds vereerd als patroonheilige van de zeevarenden.
Haar overblijfselen werden in 1761 bij toeval gevonden in de catacomben van Priscilla aan de Via Salaria.
Elk jaar wordt nog op 20 september een grote processie gehouden te harer ere. Haar naamdag is echter 29 augustus.
Tegenwoordig worden meisjes niet meer Candida genoemd, maar Bianca, Blanche of Bionda. Candida blijft echter hun beschermheilige.
